Van trap naar kompas: wat leert onze intervisie over de participatietrap?
De participatietrap. We kennen hem allemaal: als beeld, als hulpmiddel, soms zelfs als discussiepunt. Tijdens de masterintervisie van de Relevant Gesprek® Academie onderzochten we met adviseurs en beleidsmakers uit verschillende gemeenten, provincies en woningbouwcorporaties een vraag die velen bezighoudt: werken we nog met de participatie, en zo ja — hoe dan?
De oorsprong van de Participatietrap
De oorsprong van de trap ligt bij Sherry Arnstein, die in 1969 de Ladder of Citizen Participation introduceerde om machtsverhoudingen tussen overheid en burgers zichtbaar te maken. Dertig jaar later vertaalden Propper en Edelenbos deze ladder naar de Nederlandse praktijk, met vijf treden van informeren tot meebeslissen. Hun doel: verwachtingen managen en per vraagstuk het juiste participatieniveau kiezen. Inmiddels, ruim twintig jaar later, blijkt dat de trap soms meer verwarring dan richting geeft.
De participatietrap in verschillende vormen
In de intervisie herkenden alle deelnemers die spanning. In sommige gemeenten is “informeren” al van de trap gehaald, elders zijn treden samengevoegd of uitgebreid met “zelfbeheer”. Bestuurders spreken nog vaak in trappen, terwijl adviseurs ze in de praktijk liever loslaten. “De trap is ooit bedoeld als middel,” zei een deelnemer, “maar wordt te vaak een doel op zich. Hoe hoger, hoe beter . Terwijl het daar niet om gaat.”
Hoe we de participatietrap gebruiken in de Relevant Gesprek® methodiek
In de Relevant Gesprek® methodiek heeft de trap dan ook een nieuwe plek gekregen. Hij wordt alleen nog gebruikt in Sleutel 1. Waarom in gesprek, om te bepalen hoeveel ruimte beslissers willen geven in de besluitvorming. De echte invulling van het proces, wie je betrekt, op welke manier en met welk effect, gebeurt vervolgens via de Ringen van Invloed. Een deelnemer van de intervisie zei: “De trap zit in elke aanpak, maar ik twijfel soms wat het me echt oplevert. De ringen maken het beeld concreter.”
Een belangrijk inzicht uit de bijeenkomst: coproduceren/meebeslissen in het proces is niet hetzelfde als meebeslissen in het besluit. De participatietrap helpt om te duiden wat bestuurders met de opbrengst doen, terwijl de Ringen van invloed en gespreksvormen laten zien hoe je mensen betrekt. Een deelnemer zei hierover: “Wij spreken liever over meeweten, meedenken, meewerken en meebeslissen. Dat praat veel makkelijker in het gesprek met collega’s.”
De conclusie
De participatietrap blijft waardevol voor het begin van elk traject: een manier om het gesprek over invloed en besluitvorming scherp te voeren. Niet meer als ladder om op te klimmen, maar als instrument om helderheid te brengen.
------
Wil je weten hoe anderen in de community hiermee werken? Of juist zonder participatietrap verder gaan? Lees het uitgebreide verslag in onze community of praat mee in de volgende intervisie en deel jouw praktijkervaring.