Hoe betrek je jongeren bij je participatieproces?

Jongeren zijn vaak een lastige doelgroep om bij participatie te betrekken. Dit ervaren organisaties regelmatig. Waar moet je rekening mee houden wanneer je met jongeren in gesprek wilt? En hoe zorg je ervoor dat het gesprek met jongeren geen doel op zich wordt? In de praktijk zien we dat organisaties vaak vervallen in de vraag: 'Hoe betrek je jongeren?' terwijl het antwoord juist ligt in de vraag: 'Waarom betrek je jongeren?' Net als in  de methodiek van de Relevant Gesprek® Academie, beginnen we met  'waarom' en eindigen we met 'hoe'. Daarover later in dit artikel meer.

Tijdens de workshop ‘Hoe betrek je jongeren bij je participatieproces’ ging Barbara Borghuis, geestelijk moeder van de Relevant Gesprek® Academie, in gesprek met Marjolein Weidema, expert kinder- en jongerenparticipatie van Speaking Minds. Speaking Minds is een programma van Save the Children Nederland, gericht op het betrekken van jongeren bij gemeentelijk beleid. De deelnemers en communityleden deelden hun ervaringen. Nieuwsgierig geworden? Lees dan verder.

Meest gestelde vragen van de deelnemers

De volgende vragen werden het meest gesteld door de deelnemers over jongerenparticipatie:

1. Moet je jongeren als aparte groep opnemen in participatie?
2. Hoe kan ik jongeren interesseren voor een participatietraject?
3. Wat zijn tips & trucs om met jongeren te communiceren?

Deze vragen zijn in de workshop beantwoord. In dit artikel lees je een samenvatting van de workshop in hoofdlijnen. Communityleden kunnen de opname van de workshop terugkijken voor meer informatie.

De boodschap

We beginnen elke workshop met een boodschap. De rode draad. Voor deze workshop zijn de volgende twee boodschappen geformuleerd: 

1. Kijk goed met welke van de 4 soorten jongerenparticipatie je aan de slag gaat. Dat bepaalt de acties. 
2. De principes/spelregels van beleidsparticipatie met jongeren zijn hetzelfde als bij andere doelgroepen: maak het relevant!

Boodschap 1: Kijk goed met welke van de 4 soorten jongerenparticipatie je aan de slag gaat.

Er zijn verschillende vormen van (jongeren)participatie, elk met een ander doel. Om resultaten te behalen, is het belangrijk te weten welk doel je nastreeft en welke vorm van participatie daarvoor nodig is.

1. Maatschappelijke participatie: Jongeren ontdekken hun rol in de samenleving, bijvoorbeeld door de verkoop van kinderpostzegels op basisscholen.
2. Politieke participatie: Jongeren krijgen een stem in politieke processen, zoals deelname aan een kinderraad.
3. Initiatiefnemersparticipatie: Jongeren nemen het initiatief om veranderingen aan te brengen in hun omgeving, zoals het creëren van meer voetbalveldjes.
4. Beleidsbeïnvloedende participatie: Jongeren hebben een rol in het beleidsvormingsproces of de dienstverlening, zoals bij de herinrichting van een wijk.

 In de onderstaande video geeft gastspreker Marjolein van Speaking Minds een toelichting op de wisselwerking tussen politieke participatie en beleidsbeïnvloedende participatie bij jongeren:

Voor mij is het een belangrijk inzicht dat er vier verschillende vormen van jongerenparticipatie zijn. Dit helpt me om de juiste vorm van participatie te koppelen aan ons doel. Leuk om te vermelden dat wij, in het kader van beleidsbeïnvloedende participatie, op een middelbare school tijdens het vak burgerschap jongeren moties laten schrijven. Deze moties zijn daadwerkelijk behandeld in de gemeenteraad.  – Communitylid Esther

Boodschap 2: De principes/spelregels van beleidsparticipatie met jongeren zijn hetzelfde als bij andere doelgroepen: maak het relevant!

Bij ieder (beleids)participatievraagstuk is het opstellen van een participatieaanpak van groot belang, ook wanneer het om jongeren gaat. Dit om te voorkomen dat jongerenparticipatie een doel op zich wordt of dat de nadruk komt te liggen op de gespreksvorm in plaats van op de inhoud. Om dit te voorkomen maken we gebruik van de vier sleutels van de methodiek van de Relevant Gesprek® Academie, om zo te komen tot een succesvol participatieproces. In de onderstaande video licht Barbara dit verder toe.

Sleutel: 1 ‘Waarom in gesprek? ’ Participatie begint bij het beleid/project en niet bij de jongeren. Vraag jezelf af: is het beleid/project relevant voor de jongere? Uit onderzoek blijkt ook dat jongeren graag willen meepraten over onderwerpen die voor hun relevant zijn. Dat is per jongere verschillend. Denk aan pesten, te weinig huizen en armoede. 

Speaking Minds gaat in gesprek over beleidsonderwerpen als jeugdbeleid, geldproblemen, veilig thuis opgroeien, voorkomen schulden, onderwijs en zorg en seksualiteit en inclusiviteit. In de onderstaande video legt Marjolein dit verder toe. 

Sleutel 2: ‘Waarover in gesprek?’ Op welke participatievraag wil je aan het einde van je participatieproces een antwoord hebben? Een relevante participatievraag is een essentiële sleutel tot een succesvol participatieproces, ook bij jongeren. De participatievraag moet relevant zijn: bij voorkeur concreet, dichtbij en gericht op het heden of de nabije toekomst.

 Bij Speaking Minds komt de beleidsvraag van de gemeente. De beleidsvraag wordt samen met jongeren aangescherpt in een relevante vraag. Dus niet in gesprek over het klimaat, maar over milieu, afval, veel regen overlast en het feit dat veel dieren overlijden. Niet in gesprek over armoede, maar over geldproblemen.  In de onderstaande video licht Marjolein dit verder toe.

Af en toe moet je het onderwerp voor jongeren ook anders benoemen. Wij zeggen bijvoorbeeld niet "armoede," maar "geldproblemen." Armoede is voor jongeren vaak stigmatiserend; ze denken dan aan jongeren in bijvoorbeeld arme landen in Afrika, en kunnen zich niet voorstellen dat ze zelf ook in een situatie van armoede zitten. – Gastspreker Marjolein

Sleutel 3a: ‘Met wie in gesprek?’: Welke jongeren heb je nodig om de participatievraag te beantwoorden? Niet elke jongere is relevant. Kijk naar de leeftijdsgroep die je nodig hebt. Als je in gesprek gaat over een speeltuin, wil je kinderen in de basisschoolleeftijd spreken. Als je het wilt hebben over geldproblemen, ga dan in gesprek met jongeren in het voortgezet onderwijs. Naast de leeftijdsgroep kun je je ook afvragen of je alle jongeren nodig hebt, of dat een georganiseerde groep jongeren al voldoende antwoord kan geven op je participatievraag. Denk aan een jongerenraad, een studentenvereniging of kinderen van een sportvereniging. Speaking Minds richt zich op jongeren van 14-21 jaar met een praktisch opleidingsniveau.

Bij het betrekken van jongeren is het belangrijk om je ook af te vragen: welke jongeren horen we nu niet? Met Speaking Minds richten we ons daarom op praktisch opgeleide jongeren, omdat zij vaak niet hebben meegekregen dat hun mening ertoe doet – Gastspreker Marjolein

Sleutel 3b ’Als wie in gesprek?’ Afzenderschap is een krachtige sleutel om participatie relevanter te maken. We ervaren dat deze sleutel bij jongeren een grote impact heeft in het bereik van jongeren. Een vertrouwde afzender, dicht bij de leefwereld van jongeren, is vele malen effectiever dan een gemeente of provincie die ver van hen afstaat. Afzenders die relevant zijn voor jongeren zijn: vrienden, school of jongerenwerkers. Communityleden kunnen via hier in de Relevant Gesprek® Academie een video zien met meer toelichting hierover.

Bij Speaking Minds hebben ze een mooie invulling gegeven aan het afzenderschap. Speaking Minds is als organisatie de afzender, samen met een jongerenwerker, tijdens de lessen op school (die daarmee medeafzender en kanaal is). 

De kracht van de afzender heeft  grote impact op hoe je jongeren uitnodigt. – Communitylid Renate

Sleutel 4: ‘Hoe in gesprek?’: Het kiezen van de gespreksvorm is de laatste sleutel. Je kiest een gespreksvorm die past bij de antwoorden die je in de vorige sleutels hebt beantwoord. Bij deze sleutel werken we met het model van het Toegangskwadrant, waarmee je bepaalt op welke manier je deelnemers toegang geeft tot het gesprek: is dat een fysiek samenzijn (zoals een bijeenkomst of een persoonlijk gesprek), een fysiek contactpunt (zoals een fysieke vragenlijst of een ideeënbusje), een online platform (zoals een e-participatieplatform of digitale vragenlijst) of een online samenzijn (zoals een online meeting of online event) ?

Bij jongeren wordt vaak gedacht dat de gespreksvormen online moeten zijn, maar in de voorbeelden die we hebben benoemd in de workshop zijn de gesprekken juist fysiek. Daar zijn waar de jongere is helpt bij het bereiken van de jongeren.  

Bij Speaking minds bestaat het proces uit een aantal verschillende gespreksvormen die vooral fysiek zijn zoals: speeddaten jongeren en een veldbezoek. Communityleden kunnen via hier in de Relevant Gesprek® Academie een video zien met meer toelichting hierover.

Door de workshop besefte ik dat we ons veel meer op de relatie focussen dan op de inhoud. We moeten scherper zijn op de 'waarom' en 'wat' voordat we nadenken over de kanalen die we gaan inzetten. - Communitylid Dyonne.

Meer weten?

Voor communityleden: Ben jij deelnemer van één van onze participatieprogramma’s? Dan heb je  (gratis) toegang tot de opname van de workshop “Hoe betrek je jongeren bij je participatieproces” (in deze module vind je extra video's en bijlages). In de workshop geeft Barbara verdere toelichting op jongerenparticipatie met diverse voorbeelden. Hulp nodig met Jongerenparticipatie? Boek via  hier een één op één coachafspraak.

Voor niet communityleden: Ben je nog geen lid van de Relevant Gesprek® Academie community? En wil je weten over hoe je jongeren betrekt bij participatie? Neem dan contact op via info@relevantgesprek.nl of bel 053 430 67 86.