De regels voor ruimtelijke ontwikkeling zijn vereenvoudigd en samengevoegd in de nieuwe Omgevingswet, waarbij participatie een belangrijke rol speelt. Als onderdeel van de aanvraag van een omgevingsvergunning moet een initiatiefnemer (vrijwillig of verplicht) laten zien hoe hij de omgeving gaat betrekken bij zijn plannen, zoals bijvoorbeeld voor een zonnepark, een herinrichting of een evenement. De initiatiefnemer is zelf verantwoordelijk voor de omgevingsdialoog over zijn of haar project. De gemeente beoordeelt de omgevingsdialoog. Hoe ga je hier als gemeente en initiatiefnemer mee om en waar moet je rekening mee houden?
Tijdens de workshop ‘Hoe faciliteren we initiatiefnemers bij participatie?’ gingen we samen met partner Nancy Verkooijen en de communityleden hierover in gesprek. Nieuwsgierig geworden? Lees dan verder.
Meest gestelde vragen van de deelnemers
Hier vind je een overzicht van veel gestelde vragen die voorafgaand aan de workshop werden gesteld:
- Hoe kan ik initiatiefnemers ondersteunen in het opzetten van een participatietraject?
- Wat zijn de rollen en verantwoordelijkheden van initiatiefnemers en gemeente?
- Hoe kunnen we invloed uitoefenen en/of checken of een initiatiefnemer de omgeving goed heeft meegenomen?
Om antwoord te geven op de vragen hebben we in de workshop de visualisatie gedeeld van het samenspel bij relevante gesprekken over maatschappelijke onderwerpen.
Het samenspel
De relevante gesprekken spelen zich af in de gouden driehoek van het samenspel. De deelnemers zijn altijd één of meerdere partijen uit de gouden driehoek: overheid, inwoners, marktpartijen. Er zijn drie rollen: organiseren, beoordelen en faciliteren. Als initiatiefnemer heb je de rol van organiseren. Als gemeente heb je, in het samenspel met de initiatiefnemer, de rol van beoordelen en faciliteren.
In de workshop hebben we voor elke rol voorbeelden, handvaten en tools gedeeld. Elke rol hebben we vertaald naar een boodschap, die we onderstaand toelichten.
Boodschap 1: Faciliteer de initiatiefnemer met leidraad, tools en support (rol faciliteren)
Je kunt er als overheidsorganisatie voor kiezen om initiatiefnemers te faciliteren met richtlijnen en tools voor het organiseren van een ‘goede’ omgevingsdialoog. Je ziet bij veel gemeenten voorbeelden van leidraden waarin je als initiatiefnemer een handreiking krijgt van wat er verwacht wordt. Veel leidraden werken daarbij met een onderscheid in kleinere en groter initiatieven. Vanuit het Relevant Gesprek® werken we met maatschappelijke Impact, waarin we een onderscheid maken in drie impactlevels van een participatievraagstuk:
- Impactniveau 1 (laag): bijvoorbeeld, het uitbreiden van een huis en het veranderen van een kantoor in een sportschool.
- Impactniveau 2 (middel): bijvoorbeeld, het renoveren van een speeltuin en het organiseren van een evenement.
- Impactniveau 3 (hoog): bijvoorbeeld, het ontwikkelen van een nieuwe woonwijk en het aanleggen van een zonnepark
Hoe groter de impact van een initiatief op de omgeving is, des te meer belanghebbenden je moet betrekken bij de omgevingsdialoog. Als gemeente kun je de initiatiefnemer hierin ondersteunen door een heldere leidraad te bieden over de verwachtingen van een omgevingsdialoog en door praktische tools beschikbaar te stellen, zoals een format voor de participatieaanpak en een sjabloon voor het participatieverslag. Sommige gemeenten bieden ook ondersteuning aan initiatiefnemers door middel van advies of begeleiding van een participatieadviseur. Het is afhankelijk van de impact van het initiatief hoe de gemeente initiatiefnemers wil ondersteunen.
Door deze workshop breng ik nu niet alleen de uitdagingen van mijzelf als initiatiefnemer in kaart, maar ook de uitdagingen waar gemeenten mee te maken hebben. Door deze uitdagingen te identificeren, krijg ik ook een beter begrip van wat de gemeente van mij verwacht. – Deelnemer Workshop
Boodschap 2: Toets de uitgevoerde omgevingsdialoog aan de participatiecriteria (rol beoordelen)
Handig, zo’n leidraad voor initiatiefnemers. Maar wanneer is de omgevingsdialoog nu ‘goed genoeg’? Waarop wordt het beoordeelt? In de workshop hebben we de Participatiecriteria gepresenteerd. Deze komen voort uit de evaluaties van participatieprocessen die we afgelopen periode hebben uitgevoerd. Het is een scorekaart van 7 criteria die je langs loopt en die laten zien of de omgeving voldoende gelegenheid heeft gehad om zijn/haar stem te laten horen en wat daarmee gedaan is. Onderstaand een korte toelichting op drie participatiecriteria.
Criterium 1: Alle relevant belanghebbende waren in beeld en geïnformeerd
Criterium 2: Alle relevante belanghebbende hadden voldoende gelegenheid om deel te nemen
Criterium 3: Alle relevante belanghebbende hadden kennis van het (besluitvormings)proces
Het helpt de initiatiefnemers als hij weet hoe het participatieproces beoordeeld wordt. Daarom onze oproep om participatiecriteria in een leidraad voor initiatiefnemers op te nemen.
"Wanneer je aan de voorkant weet door middel van de participatiecriteria waar je op beoordeeld wordt, weet je ook aan de achterkant waar je rekening mee moet houden. Dat zou je een initiatiefnemer aan de voorkant moeten meegeven" – Barbara Borghuis
Boodschap 3: Kies eenduidige werkwijze voor de omgevingsdialoog van externe en interne initiatiefnemers (rol organiseren)
Vanuit de Relevant Gesprek Academie geloven we in de kracht van eenduidig werken. De handvaten die je aan initiatiefnemers geeft, gelden ook als je als organisatie zelf initiatiefnemer bent. Ook dan kun je aan de slag met maatschappelijke impact en de blauwdruk van het Relevant Gesprek® voor het organiseren van een omgevingsdialoog. Voor het beoordelen van een participatieproces door wethouder en/of raad werk je met participatiecriteria en voor het faciliteren van ambtenaren werk je met een (interne) leidraad en tools. Hoe meer de werkwijzen op elkaar aansluiten, hoe beter het werkt.
"Een eenduidige aanpak helpt onze organisatie om dezelfde participatietaal te spreken – Deelnemer Workshop
Aan de slag. Voor deelnemers van onze participatieprogramma’s
Ben jij deelnemer van één van onze participatieprogramma’s? Dan heb je (gratis) toegang tot de gehele opname van de workshop ‘Hoe faciliteren we initiatiefnemers bij participatie?’. Klik hier om de workshop terug te kijken.
Wat mogelijk ook interessant is:
- Hoe maak je een participatieaanpak? Ga naar de e-learning ‘De 4 sleutels van een slimme participatieaanpak’ met een handboek en videolessen
- Wil je klankborden of heb je een vraag? Boek een van de wekelijkse online coaching gesprekken.
Nog geen deelnemer van onze participatieprogramma’s?
Ben je nog geen lid van de Relevant Gesprek® Academie community en wil je meer weten over Initiatiefnemersparticipatie of over de Methodiek Relevant Gesprek®? Kom dan naar ons gratis webinar 'Participeren kun je leren', waarin we een toelichting geven op de methodiek. Of neem direct contact op met info@relevantgesprek.nl.
